| YÜRÜYÜŞ AKSAMI KULLANIM VE BAKIMI |
|
Yürüyüş aksamı ömür ve performansını etkileyen çok sayıda değişken vardır. Bunlardan bazıları kontrolümüz dışında iken diğerlerini kontrol edebiliriz. Kontrolümüz dışında olanlar; Zeminin aşındırma, darbe,nem,sıvama etkileri,arazinin yapısı ve makinanın yapmakta olduğu işin türü iken, kontrol edebildiklerimiz paletin ayarı, pabuç genişliği ve hizalamadır. Makinanın hızı, tek tarafa dönüş ve patinaj ise kısmen kontrolümüzdeki değişkenlerdir.
Bu değişkenlerin yürüyüş aksamına yaptığı/yapacağı etkiyi belirleyip önlemini almak aksam ömrünü ve alınan performansı arttıracaktır.
Yürüyüş aksamında değişkenlerden bağımsız olarak yapılması gerekenler;
· Yürüyüş zincirleri yapısı gereği yarı ömürde revizyon edilecektir. Bakla ömrü iki taraflı burç ömrünü karşılayacak şekilde üretilmiştir. Cer rimi ile çalışan burç yüzeyi ömrünü tamamladığında zincir revizyona alınır ve burçlar 180 derece çevrilerek pabuç tarafında kalan hiç çalışmamış burç yüzeyleri kullanıma verilir. Bu işlem genellikle yürüyüş aksamının 4.000-5.000 saat çalışmasına denk gelir. Bu süreyi güvenli olarak karşılayacak şekilde zincir yağ keçeleri 6.000 saat çalışacak kalitede üretilirler.
· Yağlı tip zincirlerde en önemli konu yağ kaçağının takip edilmesidir. Yağ kaçağı kontrolü yağsız kalan pim-burç arasında başlayan metal-metal sürtünmesi sonucunda oluşan ısının tespiti ile yapılır. En pratik olarak çalışmış makinada vardiya sonunda tüm pim ve burçlar el ile kontrol edilerek yapılır. Belirlenecek ısınma kesinlikle yağ kaçağının göstergesidir. Yağlı zincir sistemi yağ kaçırmadıkça kesinlikle güvenilirdir; Öyle ki revizyon için açıldığında yağ kaçırmamış pim ve burç arasında hiç aşınma olmadığı görülür hatta 10.000 saat çalışma sonrasında bile. Isınması ve yağ kaçağı tespit edilmiş pim-burç revizyon edilmesi (keçelerinin değişmesi, ileri aşamada pim burç arasında aşınma oluşmuş ise pimin, hatta burcun değişmesi) gereklidir. Aksi halde yağsız kalmış pim-burç arasında çalışmanın her anında aşınma yaşanacak (zincir uzaması) ve sonuçta pim kopma noktasına gelerek diğer halkaların sağlam olmasına rağmen zinciri çalışmaz duruma getirecektir. Garanti kapsamındaki zincirlerin bu anlamdaki takibi önemlidir ve talep edilmesi en önemli garanti kapsam maddesidir.
· Palet gerginliği aksam ömrü için çok önemlidir. Gergin kullanılan paletin burç aşınması 3 katına kadar çıkar. Gergin palet zeminden gelen darbe etkisini sönümlemeden aksamlara iletir, bakla-pim-burç sıkı geçmesini etkileyerek yağ kaçağına, çatlama ve parça kopmalarına neden olur. Palet gerginliğinin üreticinin belirlediği aralıklar ( yüksek darbeli ortamda daha gevşek - darbesiz ortamda daha sıkı ) içerisinde tutulmalı ve ortam değişikliklerinde ayar güncellenmelidir.Gerginlik ayarının atelyede değil makinanın çalışma ortamında yapılması gerekir.Makinanın ileri harekette frensiz olarak durdurulması paletin zemindeki kısmının gergin cer riminden istikamete kadar uzunan üstte kalmış kısmının ise gevşek olmasını sağlar. Bu şekilde park edilmiş makinada paletin gerginlik ölçüsü makina tipine göre cer rimi ile istikamet arasından, ön taşıyıcı ile istikamet arasından veya iki taşıyıcı makara arasından ip gerilerek ya da yeterli uzunlukta mastar konularak paletin salınımı ölçülür. Makina bakım ve kullanım kılavuzlarında ölçünün nereden alınacağı ve uygun aralıklar verilmiştir.
· Kılavuz ve çarık sistemi makinayı altına serilmiş olan zincir üzerinde doğru konumda tutar. Makinanın çalışma ortamı,yürüyüş ve dönüş miktarı bilinmediğinden yeni makinalarda genellikle minimum sayıdadırlar. Kılavuz ve çarık aşıntıları takip edilerek gerekli desteğin ( yenilerinin takılması ve mevcut olanların aşınan parçalarının yenilenmesi ) verilmesi önemlidir. Aksi halde makinayı palet üzerinde tutma görevi makara ve istikamet flanşlarına devredilir
· Farklı aşınma gösteren aynı tip parçalar yarı ömürde yer değiştirilmelidir. Riper işi yapan makinanın arka taraftaki makaraları öndeki makaralardan daha fazla aşınacaktır. Fazla aşınan parça aşınmaları toplam ömrünün % 60 ına geldiğinde az aşınan parçalarla yer değiştirilmesi ve ömürlerini bir set olarak tamamlamaları fayda yaratır.
· Makinanın zemine batmamasını sağlayacak mümkün olan en dar pabuç kullanılmalıdır. Pabuç genişledikçe zeminden gelen darbelerin aksamı etkilediği moment kuvveti artar. Pabuç genişliği ile birlikte yağ kaçırma, çatlama, parça kopma,eğilme olasılıkları artar
· Normal şartlarda aşınmada simetri görülür. Makinanın sağ ve soldaki paletleri, makaları,istikamet,cer rimi,pabuç aşınmaları birbirine benzer durumdadır. Benzer şekilde zincirin sağ ve sol baklaları, makaraların flanşlarının da simetrik aşınması beklenir. Aksi halde farklı aşınmaya neden olan etkenin tespit edilerek sorunun giderilmesi, neden kontrol edemediğimiz ( arazi şartları,makinanın çalışma biçimi gibi ) tipten ise yarı ömürde aksam yer değişikliği yapılması gereklidir.
Kontrol edemediğimiz değişkenler;
* Aşındırma zemindeki silisyum miktarıyla orantılıdır. Yürüyüş aksamı parçaları genelde 45-55 rockwell sertlikte çelikten imal edilmişken silisyumun sertliği 70-75 rockwelldir. Silisyum oranı %60 üzerindeki çalışmalarda pabuç tırnakları ömrünün ortalamanın 1/5 ine kadar düştüğü takip edilmiştir
* Darbe etkisi zeminin parça buyüklüğü ile orantılıdır. Çapı 15cm den büyük parçaların olduğu zemin yüksek darbeli olarak tanınır.Darbe etkisi yürüyüş aksamında kırılma,eğilme,civata gevşemesi,pim-burç sıkı geçmesinin etkilenmesi ile kendini gösterir.
* Nemli zeminin yürüyüş aksamına sıvanması parçaların uyumunu bozar. Örneğin cer rimlerinin çamur ile sıvanması cer rimlerinin burçların farklı kısmıyla kavuşmasına neden olur.
* Arazinin yapısı da yürüyüş aksamlarını direk etkileyen kontrol edemediğimiz değişkenlerdendir. Şevde çalışma makina ağırlık merkezinin yer değiştirmesine ve daha fazla yün binen şevin alt tarafındaki yürüyüş aksamının daha fazla etkilenmesine neden olur.
Yokuş yukarı çalışmak durumunda olan makinanın arka kısımdaki yürüyüş makara ve istikametleri ön taraftakilerden daha çok aşınacaktır.
Benzer şekilde tümsekte çalışan makinanın tümseğe basan makinanın iç tarafındaki yürüyüş aksamları daha çok aşınırken tümsek zeminine değmeyip havada kalan makinanın dış tarafındaki yürüyüş aksamları daha çok aşınacaktır.
Çukurda çalışmada tümsekte çalışmanın tersi olarak dış aksamlarda daha çok aşınma görülür.
Benzer şekilde paletli traktörün riper çalışmasında arkadaki aksamlar, paletli yükleyicinin yükleme çalışmasında ve yokuş aşağı çalışmada ön aksamlar daha fazla etkilenecektir.
Arazinin yapısından kaynaklanan farklı aşınma durumunda daha çok aşınmış yürüyüş aksamlarının az aşınanlarla yer değiştirilmesi yarı ömürde ( Çok aşınan aksamın %60 aşınma noktasında) yapılmalıdır. Bu uygulama ile aksamların tüm ömrü kullanılarak maaliyet düşürülürken planlı revizyon ile makinanın işten kalması da engellenir.
Kısmen kontrol edilebilen değişkenler ise;
* Hız,dönüş ve patinaj olarak sıralanabilir.
Aşınma makinanın çalışma saati ile değil yürünen yol ile doğru orantılı olarak artacağından hız ne kadar fazla ise çalışılan saate alınacak yol ve aşınma da artacaktır.Hız zeminin darbe etkisini de doğru orantılı olarak etkiler.
Hız genelde makinanın üretim çalışması dışında yapılır ( boş geri harekette ve sahada yer değişiminde) ve mutlaka sınırlanmalıdır. Makinanın saha içerisindeki nakilleri mümkün olduğunca taşıyıcı araç kullanılarak yapılmalıdır.Aksi halde makinanın boş geçirdiği ve üretim kaybı olarak görülen bu süreç mümkün olduğunca kısa zamanda yapılacağı için makina, sınırlarının çok üzerinde bir hızla yol katederek zincirlerde uzamaya,bakla,burçlarda çatlamaya neden olacak sürece girecektir.
* Dönüş hareketinin yanal etkisi yürüyüş aksamlarında özellikle makara ve istikamet flanşları ve buna karşı gelen zincir baklası iç-dış yüzeylerindeki ek aşınma ile sonuçlanır. Makina yaptığı iş nedeniyle hep aynı tarafa dönüş yapıyorsa asimetrik aşınma etkisi yarı ömürde aksamların yerini değiştirmekle dengelenir.
* Zeminin yapısı ve aşınmış pabuç tırnakları ve ivmeli kullanım nedeniyle oluşan patinaj yürüyüş aksamının maruz kaldığı darbe etkisini arttırır.